درس آموخته‌هاي سياستي مواجهه با فقرا و آسيب‌ديدگان اجتماعي در تاريخ ايران معاصر
تاریخ انتشار: ۲۱ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۵۵۰۲۹
خبرگزاری آریا - مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی به ارائه درس آموخته‌های سیاستی مواجهه با فقرا و آسیبدیدگان اجتماعی در تاریخ ایران معاصر پرداخت.
به گزارش سرویس سیاسی آریا به نقل از خانه ملت، دفتر مطالعات اجتماعی این مرکز در گزارشی با عنوان « درس‌آموخته‌های سیاستی مواجهه با فقرا و آسیبدیدگان اجتماعی در تاریخ ایران معاصر (1) » بیان کرد که اصطلاحات «فقر»، «فقیر» و «آسیبدیدگان اجتماعی» ازجمله اساسی‌ترین موضوع‌هایی هستند که در دوره‌های مختلف تاریخی، براساس گفتمان‌های رایج، رویکردهای مختلفی در مواجهه با آن شکل گرفته است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
گزارش حاضر با روشی اسنادی، تاریخی و رویکردی تبارشناسانه در پی فهم منطق مواجهه سیاستگذار با فقر و فقیر برآمده است تا از این طریق، تعیینات مفهومی ناظر بر مسئله فقر و راهبردهای مواجهه با آن را طی صد‌و‌پنجاه سال گذشته احصا کند. در این گزارش با بازگشت به آغازین لحظاتی که می‌توان از اشکال نوپدید از سیاستگذاری و قانونگذاری سخن گفت، تلاش شده است راهبردهایی که ذیل آنها فقر و فقیر رؤیت‌پذیر شده‌اند؛ شناسایی شوند.
این گزارش، مهم‌ترین اشکالِ سیاستگذاری حول فقر و فقیر و آسیبدیدگان اجتماعی را در پنج محور شناسایی کرده است: فقر و فقیر به‌مثابه موضوع کار خیر تا مخلِ انضباط شهر، فقر و فقیر به‌مثابه پریشانیِ عمومی، فقر و فقیر به‌مثابه مانع پیشرفت و توسعه، فقر و فقیر به‌مثابه مستضعف و در حاشیه نگه داشته شده، فقیر به‌مثابه آسیب اجتماعی و دهک پایین.
بررسی‌های گزارش نشان می‌دهد در تاریخ ایران معاصر چندین راهبرد متفاوت، رقیب و متمایز بر فرایند سیاستگذاری و قانونگذاری حول فقر و فقیر منازعه داشته‌اند. این راهبردها همچنان در ایران معاصر حاضرند و منطق مواجهه با فقر و فقیر را تعیین می‌کنند.
در این گزارش طبق بررسی‌های اولیه می‌توان از شش راهبرد اصلی سخن گفت. راهبردهای تنبیهی، نوانخانه‌ای‌اردوگاهی، خیریه‌گرایانه، حمایتی، خودگردانی و فقرزدا از مهم‌ترین راهبردهای مواجهه با فقرا و آسیبدیدگان اجتماعی در تاریخ ایران معاصر بوده‌اند که در هر دوره با توجه به گفتمان غالب یکی از این راهبردها صدای غالب در سیاست‌گذاری‌ها بوده است. این راهبردها در دوره‌های مختلف تاریخی اعمال شده‌اند یا به راهبردهای غالب تبدیل شده‌اند.
براساس یافته‌های این گزارش، ملاحظات سیاستی مختلفی در سطوح متفاوت قابل طرح و بررسی است؛
سطح اول مسئله فقر، ناظر بر فقیرتر شدن جامعه است که متأثر از سیاست‌ها و تصمیمات فقرزا در سطح تصمیم‌‌گیری‌‌های کلان است. پی‌گرفتن راهبرد فقرزدا در شرایط کنونی جدی‌ترین و اصلی‌ترین کاری است که فرایند قانونگذاری می‌تواند انجام دهد. فرآیند تاریخی قانونگذاری نشان می‌دهد که برخی راهبردها در کوتاه‌مدت (همچون حمایتی) شاید جوابگو باشند، اما فرآیندهای ناکارآمد اقتصادی آنها را از توان خواهد انداخت، زیرا بخشی از ضعف و ناکارآمدی سیاست‌های اجتماعی در مبارزه با فقر ناشی از سرریز ناکارآمدی در عرصه‌های اقتصادی است.
در این گزارش، سطح دوم مسئله فقر ناظر بر فقرایی است که شدیدترین اشکال برون‌افتادگی در نظام اجتماعی را تجربه کرده‌اند. گروه‌هایی که نماینده‌ای در نظام تصمیم‌گیر ندارند و به‌مثابه آسیب اجتماعی و یا مجرم تلقی می‌شوند. برای این منظور بازنگری و بازاندیشیِ اساسی در راهبردهای اردوگاهی، تنبیهی و انضباطی پیشنهاد میشود. در سال‌های اخیر شاهد شدتِ عملِ نهادهایی از قبیل شهرداری و نیروی انتظامی در قبال مجراهای درآمدی فرودستان شهری بوده‌ایم. این طرح‌های انضباطی زمانی که با شرایط بد اقتصادی در عمل علیه زندگیِ فقرا خواهند بود. بخش بزرگی از زندگی اجتماعی-اقتصادی آسیبدیدگان در نتیجه این راهبردها عملاً از چرخه حق شهروندی خارج می‌شوند.
این گزارش اضافه می‌کند که شفاف نبودن فرایندهای کمپ، منطق عمل گرمخانه‌ها، نوانخانه‌ها و غیره به‌شکلی است که می‌تواند سیاست‌های آسیب‌زایی را در پی داشته باشد. خیابان‌خواب، کودک کار، دختر و زن خیابانی، معتاد متجاهر و تمامی مفاهیم متصل به آن پیشاپیش خبر از شدیدترین لایه‌های طرد و برون‌افتادگی می‌دهند. سیاست‌های اردوگاهی در عمل در خدمت تصفیه‌سازی و حفظ چهره شهر هستند و لذا الگوی مواجهه و غایتِ چنین راهبردی، فرایندی حمایتی و تلاش برای بازگرداندنِ آنها به جامعه نیست. این راهبرد اگر با شیوه‌های فعلی دنبال شود؛ جز نوعی جداسازی و تصفیه‌سازی، درعمل نتیجه روشنی به‌بار نخواهد آورد. ازاینرو؛ لغو مصوبه شورای عالی اداری مصوب سال 1378 مبنی‌بر «طرح شناسایی و جمع‌آوری افراد متکدی» و همچنین «تدوین طرح ساماندهی آسیبدیدگان اجتماعی» با رویکرد حمایتی و تکمیل چرخه حمایت‌های اجتماعی ضرورتی مهم در این عرصه است.
این گزارش تصریح کرده که اگر فرایند قانونگذاری ناظر به تقویت راهبرد خیریه‌گرایانه و خودگردانی پیش برود، در عمل ایده فقرزدایی را در پرانتز نهاده است. این راهبرد اگر همچون راهبرد نهایی و غالب دیده شود، در عمل ناکارآمد خواهد بود. این راهبرد درنهایت بخش کوچکی از فرایندهای مشارکتی و حمایتی باید باشد و در خدمت فرایندهای محرومیت‌زدایی باشد. ازاینرو؛ ضرورت ایجاب می‌کند عرصه‌های حمایتی که سویه خیریه‌ای به خود گرفته است؛ فعالیت‌های آنها در چارچوب قوانین و مقررات مشخص تعریف شود و شفافیت مالی در این مجموعه‌ها ایجاد شود.
گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ترسیمِ چرخه‌ای جامع با هدف فقرزدایی و محرومیت‌زدایی (و با تأکید بر این هدف و نه لزوماً خیریه‌گرایی، خودگردانی یا حمایت) و با تکیه بر این ایده که فقر، محرومیت و طرد اجتماعی نه‌تنها طبیعی و بدیهی نیست که دشمنِ زندگی اجتماعی است را آغازی برای هر حرکت می‌داند. در این چرخه مهم‌ترین عناصری که موجبات شدیدترین انواع طرد می‌شوند باید در نظر گرفته شود. خیابان‌خوابی و انواع طرد متصل به آن در آغازین لحظه محصول نداشتنِ خانه و کار است. هر راهبردی که نتواند از این لحظه آغازین شروع کند، در عمل شکست خواهد خورد. ازاینرو باید بر راهبردهای فقرزدا (و نه چیزی کمتر از آن) تأکید کرد و سایر استراتژی‌ها را همچون عناصری در خدماتِ فقرزدایی و نه غایتِ سیاستی مورد استفاده قرار داد.
این گزارش همچنین ضرورت بازآرایی وظایف سازمان‌ها و نهادهای متولی محرومیت‌زدایی در کشور در راستای هدفمند کردن حمایت‌های اجتماعی و اتخاذ رویکرد فقرزدا و توجه به گفتمان اصیل انقلاب اسلامی که برقراری عدالت و رفع فقر و محرومیت است را متذکر میشود.
متن کامل این گزارش را اینجا بخوانید./
پایان پیام
منبع: خبرگزاری آریا
کلیدواژه: تاریخ ایران معاصر مواجهه با فقر سیاست ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.aryanews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری آریا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۵۵۰۲۹ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
ظرفیت‌های مردمی قزوین در اجرای «طرح نماد» به‌کارگیری شود
ایسنا/قزوین استاندار قزوین گفت: طرح نماد جزو طرح های خوب در زمینه کاهش آسیب های اجتماعی است و باید برای اجرای هرچه بهتر آن از ظرفیت های مردمی بیشتر استفاده شود
محمدمهدی اعلایی شنبه هشتم اردیبهشت در جلسه شورای آموزش و پرورش استان قزوین اظهار کرد: همه مدیران استان باید در ایام هفته معلم برای قدردانی از زحمات این قشر زحمتکش در مدارس و جمع معلمان حضور پیدا کنند و تقسیم‌بندی لازم در این زمینه هرچه سریعتر صورت گیرد، معاونین استاندار به همراه رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان هم در روز معلم در یکی از شهرستان‌ها حضور پیدا کرده و از خدمات معلمان سراسر استان تجلیل کنند.
وی بیان کرد: زحمات و خدمات جامعه تعلیم و تربیت استان قزوین بسیار مطلوب ارزیابی میشود و اقدامات خوب مدیران و دست اندکاران این حوزه مورد تأیید دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی هم قرار گرفت و دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی این حجم از همدلی و همگرایی در حوزه موضوعات فرهنگی را قابل تقدیر بیان کرد.
استاندار قزوین خاطرنشان کرد: «طرح نماد» جزو طرح‌های خوب در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی است و باید برای اجرای هرچه بهتر آن از ظرفیت‌های مردمی بیشتر استفاده شود و در این مسیر حتی می‌توان از ظرفیت دانشجویانی که علاقه‌مندی و توانایی لازم را دارند هم استفاده کرد.
نماینده عالی دولت در استان اظهار کرد: جریان‌های مردمی باید در حوزه صیانت از دانش‌آموزان به‌کارگیری شود و آموزش و پرورش باید با نگاهی باز از ظرفیت مساجد و مجموعه‌های فرهنگی استفاده کند تا بدین وسیله شاهد کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان باشیم.
وی با بیان اینکه باید با همگرایی و هم افزایی مشکلات را کاهش داد، تصریح کرد: انجمن اولیا و مربیان می تواند با شکل جدیدی فعالیت کند و علاوه بر حوزه‌های ماموریتی خود در حوزه‌های تربیتی هم خدمت‌رسانی کند و لازم است در زمینه کاهش آسیب‌های اجتماعی در بین دانش‌آموزان انجمن‌های مختلفی تأسیس شود تا با حمایت دولت و با دلسوزی بیشتر برخی از مشکلات را کاهش دهند.
اعلایی در پایان گفت: برگزاری اردو در افزایش روحیه و نشاط دانش آموزان بسیار مؤثر است و باید در این زمینه یک کار ویژه در استان صورت گیرد، البته استان همچنان منتظر نگاه مثبت وزارت آموزش و پرورش در موضوع اردوگاه «یانس‌آباد» است که امیدواریم هرچه سریعتر محقق شود و بتوانیم این مجموعه را به یک مجموعه اردویی فاخر در سطح کشور تبدیل کنیم.
انتهای پیام
خودکشی از رزیدنتها به پزشکان رسیده؛ چرا دکتر سمیرا آلسعیدی خودکشی کرد؟/ «خودکشی پزشکان به‌مثابه یک انتحار اجتماعی است»